«Орталық Азия мен Еуропа қазақтарының материалдық емес мәдени мұра артефактілеріндегі ұлттық ерекшелік»

 

 Жобаның мазмұндамасы (абстракті)

Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейін, этно-мәдени туыстық негізінде бүкіл әлем қазақтарын біріктіру мәселесі күрт өткірлене түсті. Бүгінгі күні бүкіл әлемдегі қазақ диаспораларының ұлттық бірлігі, ұқсастығы сұрағы ерекше маңызды болып келеді. Бұл жобада материалдық емес мәдени мұра артефактілері, диалектілері, салт- дәстүрлері, ауызша дәстүрлері мен фольклорын және т.б. зерттеу негізінде қазақ диаспораларының ұлттық ұқсастық сұрағы айқындалады.

Сонымен бірге, мұндай жұмысты жүргізу қажеттілігі, ең алдымен, Қазақстанның дүниежүзілік мәдени кеңістікке бірігуі жоғары қарқындарымен себепші болып, ұлтты бірігуге міндеттейді. Мұндай тапсырмалар бұл жобаның нәтижесінде шығарылатын, тиісті ғылыми негіздеусіз орындалмайды. Ұлттық ұқсастықты анықтау бөлігінде ерекше маңызды рөлді қазақтардың ежелгі материалдық емес мұрасы мен оның заманауи түрін салыстырмалы зерттеулер, сондай-ақ терең таңдаулар арқылы орындайды. Жоба, ең алдымен жаһандану, бірігу және пост индустриалды қоғамды қалыптастыру барысында, қазақ диаспораларының материалдық емес мәдениетінің, олардың ерекшелігінің эволюциясын терең құрылымдық және жүйелі түрде талдау, тарихи және мәдени жайттарды салыстыру жұмыстары зерттеу арқылы іске асырылмақ. Сонымен қатар әр түрлі елдік және аймақтық әсер ету факторларының мәдени дамуға ықпал ету деңгейінің де шешуші мәні барын ескереміз. Оның үстіне, қазақ мәдениетінің ассимиляцияланған халықтардың мәдениеттерімен бірігу деңгейін ескеру қажет, бұл берілген жобаның едәуір бөлігін алатын және қазақ диаспораларының материалдық емес мәдени мұрасының бөтен мәдени құндылықтардың ықпалына ұшыраушылық коэффициентіне салыстырмалы-межелік талдау жүргізуге мүмкіндік беретін көп еңбекті қажет ететін жоба болмақ.

 

 Жобаның мақсаты мен міндеті

Қазақстанның шекаралас облыстарына – қазақ эмиграциясы басталған аудандарға зерттеу жұмыстарын жүргізу. Қытайдың, Моңғолияның, Иранның, Түркияның, Германияның, Венгрияның, Арменияның қазақ диаспоралары мен ирреденталары тығыз тұратын аудандарға халықаралық экспедициялар жүргізу. Қазақ диаспоралары мен ирреденталарының материалдық емес мәдениеті, көшіп-қону тарихы бойынша экспедициялық және мұрағаттық материалдар жинау. Тақырып бойынша ғылыми-танымал фильмдер сериясын жасау және оларды визуалды антропология бойынша халықаралық форумдарда ұсыну.

Қазақ диаспорасы мен ирредентасының фотоальбомдарын, фотофильмдерін, фотоколлекцияларын, электрондық деректер базасын, көшіп- қону бағдарлары картасын жасау, ҚР Ұлттық мұражайының қорын толықтыру үшін коллекциялар жинау (мұражайлық маңызы бар артефактілер, фото, аудио, бейнематериалдар және т.б.). Зерттеу барысында алынған нәтижелерді ғылыми жоба аясында материалдардың негізінде халықаралық конференция ұйымдастыру.

2015 жылдың жобасының аясында келесі нәтижелерге қол жеткізілді. Манғолия,Қытай Халық Республикасының Синьцзян-Ұйғыр автономиялық облысында,  Ресей Федерациясының аумағында далалық зерттеулер жүргізілді.

Манғолияда 50 адамнан ( Налайх қаласы, Хархорин қаласы),Қытайда-40 (СУАР, Алтай округының Буыршинск ауданы), Ресейде-30 (Алтай Республикасының Қош-Ағаш ауданы) адамнан сұхбат алынды.

Дайындық жұмыстары Нью-Йорк қаласының кітапханасында, ҚР БҒМ ғылым комитетінің Ұлттық кітапханасында, ҚР Ұлттық кітапханасында (Алматы қаласы), ҚР А.Қастеев атындағы Мемлекеттік мұражай кітапханасында, Қазақстан Республикасының Ұлттық академиялық кітапханасында (Астана қаласы) дайындық жұмыстары жүргізілді. 

Импакт-факторы бар отандық және шетелдік басылымдарда зерттеу тақырыбына негізделген 10 мыңнан астам ғылыми жұмыстар шығарылған.

Зерттеулер нәтижесі  республикалық және аймақтық деңгейдегі халықаралық конференцияларда баяндамалардың кескіндері табылды, сонымен қатар Қазақстанның жоғарғы білім жүйесі мақұлданды (Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті, археология және этнология кафедрасы – тәртіп: «Шетелдегі қазақтардың этнографиясы» магистранттар үшінмамандық «6М020800 – Археология және этнология»).

 

Өзекті сөздер

Адам, қоғам, ирредента, диаспора, мәдениаралық өзара әрекеттесу, толеранттылық.

Ғылыми-зерттеу жобасын қаржыландыруды Мәдениет және спорт Министрілігі жүзеге асырды және Қазақстан Республикасы білім және ғылым Министрлігінің бағдарламалық-мақсатты қаржыландыру есебінен төленді