ГАРКАВЕЦ АЛЕКСАНДР НИКОЛАЕВИЧ

1947 жылы 19 қазанда Украинаның Донецк облысы, Старобешск ауданы Светлый Луч ауылында дүниеге келген.

1970 жылы Харьков мемлекеттік университеті филология факультетінің украин тілі мен әдебиеті бөлімін бітірді.

1975 жылы КСРО ҒА шығыстану Институтында XVI- XVII ғғ. Каменц-Подольский жазба ескерткіштері негізіндегі армян жазуларындағы қыпшақ тілінің материалдары бойынша «Түркі тілдері» тақырыбында кандидаттық диссертациясын қорғайды.

1987 жылы КСРО ҒА тіл білімі Институтында қыпшақ-армян және урум материалдары негізінде «Түркі тілдері» мамандығы бойынша филология ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін диссертация қорғады.

1988-1989 жж. Украина білім Министрлігінің тапсырысы бойынша 7 және 8 сыныптарға қырым татарларының төрт оқу құралын дайындады.

1988 жылдан бері қазақ тілі мен Қазақстанның басқа халықтарының тілдерін дамыту бағдарламасымен айналысып келеді және «Қазақ КСР-нің тілдер туралы» Қазақ КСР-нің Заң жобасын жасады.

1994-2000 жылдар аралығында (баспаны Алматыдан Астанаға өткізгенге дейін) қазақстандық «Українські новини» республикалық мемлекеттік газетті редакциялады. Оның беттерінде өзінің лирикасы мен ұлы Абайдың дана шығармаларын Тарас Шевченко тіліне философиялық аударма жасады.

Осы жылдар бойы түркі тілдерін жан-жақты зерттеп, ауыз екі сөйлеу, фольклор мен жазба ескерткіштерді әсіресе қыпшақ жазуларының материалдарын зерттеумен айналысып келеді. Соңғы жылдары жарық көрген қыпшақ деректеріне қатысты ғылыми еңбектерінің арқасында ол әлемдік қыпшақтану мен қырым татарларының тілдерін зерттеуге теңдессіз үлес қосып, Солтүстік Приазовьяның (Мариупольщины) түркітілдес гректері – урумдардың фольклоры мен тілдеріне қатысты урумтану ғылымының негізін қалады.

Еңбек қызметі:

1964-1965 жж. слесарьдің шәкірті, Харьков турба зауытының слесарьі

1970-1971 жж. «Соцiалiстична Харкiвщина» газетінің әдеби-тағылымгері, аудармашы, корректор

1971-1972 жж. Харьков университеті баспасының редакторы

1972-1975 жж. КСРО ҒА шығыстану Институтының және УКСР ҒА тіл білімі институтының аспиранты

1975-1988 жж. УКСР ҒА тіл білімі институтының кіші, аға ғылыми қызметкері

1978-1981, 1984-1985 жж. – бір мезгілде Киев мемлекеттік университетінде сабақ берді.

1988-1992 жж. Қазақстан ҒА тіл білімі Институты орыс тілі мен әлеуметтік лингвистика (тілдердің өзара әрекеттестігі) бөлімінің жетекшісі

1992-1994 жж. Қазақ ұлттық мәдени қордың ғылым мен мәдениет саласы бойынша директоры, вице-президенті

1994-2000 жж. – ҚР Министрлер Кабинеті «Українськi новини» газетінің бас редакторы

1994-1995 жж. 13-ші шақырылған ҚР Жоғары Кеңесінің депутаты, мәдениет, бұқаралық ақпарат құралдары мен қоғамдық ұйымдар Комитетінің орынбасары

2000 жылдан бері «Дешті-Қыпшақ» евразиялық зерттеу Орталығының директоры

2001-2009 жж. – Қазақ мемлекеттік заі академиясының бас ғылыми қызметкері

2001 ж. – Қазақстан Республикасы Орталық музейі тарих бөлімінің меңгерушісі

2001жылдан осы уақытқа дейінгі негізгі жұмысы Қазақ мемлекеттік заң академиясы маңындағы Халықаралық қыпшақтану орталығының бас ғылыми қызметкері және ҚР білім және ғылым Министрлігі ғылым Комитеті Тарих және этнология Институтының ежелгі және ортағасыр тарихы бөлімінің меңгерушісі

2014 ж.- ҚазҒЗМИ бас ғылыми қызметкері

Негізгі ғылыми-зерттеу бағыттары:

Ежелгі және қазіргі қыпшақ тілдері – құман-қыпшақ, армян-қыпшақ, урум – және қыпшақтық жазба ескерткіштер, түркі тілдерін дамыту, соның ішінде қазақ тілін өзге тілдермен байланыстыра отырып дамыту, заманауи қырым татарларының тілдері жүйесін, қырым татарларының жазбасын және орфографикасын реформалау

Қоғамдық жұмысы:

Алматы қаласындағы Украин мәдени орталығының төрағасы (1989-2000), 1992 жылдан бері ҚР Президенті жанындағы Консультативті, одан кейін Ұлттық кеңестің мүшесі, 1994 жылдан ҚР Президенті жанындағы адам құқықтары бойынша Комиссияның мүшесі, 1995-2000 жылдары – Қазақстан халқы Ассамблеясы Кеңесінің мүшесі, 1992-2000 жылдары Украина Дүниежүзілік Үйлестіру Радасының мүшесі, 1997-2000 жылдары УДҮР төрағасының орынбасары және т.б.

Негізгі ғылыми еңбектері:

28 кітап пен 150 ден астам ғылыми мақалалар мен ұжымдық монография тараулары, басым көпшілігі түркітану, тіл теориясы, тілдер әрекеттестігі және Евразия тарихы жарық көрген, соның ішінде:

* Конвергенция армяно-кыпчакского языка к славянским в ХVI-XVII вв.- Киев: Наукова думка, 1979. – 100 стр. (Полная pdf-копия, 8686 Kb).

* Розвиток дієслова в тюркських мовах на Україні (Развитие глагола в тюркских языках на Украине). – ИЯ АН УССР, Киев / Деп. в ИНИОН АН СССР, № 27202.– 1986.– 193 стр. (Полная pdf-копия: Rozvytok_Diyeslova.pdf , 7947 Kb). * Кыпчакские языки: куманский и армяно-кыпчакский.- Алма-Ата: Наука, 1987. (Полная pdf-копия: Qypchaq_Languages_1987.pdf, 16378 Kb).

* Тюркские языки на Украине.- Киев: Наукова думка, 1988. – 176 стр. (Полная pdf-копия: Turk_Languages_in_Ukraine_1988.pdf, 24150 Kb).

* Ана тили. Пособие по крымскотатарскому языку для 7 класса.- Киев: Радянська школа, 1988.

* Ана тилинде. Хрестоматия по крымскотатарскому языку для 7 класса.- Киев: Рад. школа, 1988.

* Ана тили. Пособие по крымскотатарскому языку для 8 класса.- Киев: Рад. школа, 1989.

* Ана тилинде. Хрестоматия по крымскотатарскому языку для 8 класса.- Киев: Рад. школа, 1989.

* Крымскотатарско-русский словарь (совместно с Ш.Асановым и С.Усеиновым).- Киев: Рад. школа, 1988.

* Проект Закона Казахской ССР “О языках в Казахской ССР” (1989).

* Принципы национальной политики и языкового строительства.- Алма-Ата: Казахстан, 1990.

* 10 лингафонных приложений к учебникам казахского языка для 2-11 классов русских школ и одно приложение к самоучителю казахского языка (всего 60 часов аудиозаписи, 1990-1991). * Вiрмено-кипчацькi рукописи в Українi, Вiрменiї, Росiї: Каталог (Армяно-кыпчакские рукописи в Украине, Армении, России: Каталог).- Київ: Українознавство, 1993. * Уруми Надазов’я. Історія, мова, казки, пісні, загадки, прислів’я, приказки, писемні пам’ятки (Урумы Приазовья. История, язык, сказки, песни, загадки, пословицы, поговорки, письменные памятники [свод фольклорных и письменных памятников урумов - тюркоязычных греков, выходцев из Крыма] ).- Алматы: УКЦ, 1999. * Урумський словник (Урумский словарь).- Алматы: Баур, 2000. * Armenian-Qypchaq Psalter written by deacon Lussig from Lviv (Армяно-кыпчакская Псалтырь. Написана диаконом Лусигом из Львова), 1575/1580 / Ed. by Alexander Garkavets, Eduard Khurshudian.- Almaty: Desht-i-Qypchaq, 2001. * Крымскотатарско-русско-украинский словарь. В 3 томах. Том І. А-Икона (совместно с С.Усеиновым).– Симферополь: СОНАТ, 2002. – 20+256 с. * Кыпчакское письменное наследие. Том I. Каталог и тексты памятников армянским письмом. – Алматы: Дешт-и-Кыпчак, 2002.– 1084 с. – Эта книга отмечена высшей премией "Платиновый Тарлан" Клуба Меценатов Казахстана (2003). * Торе бітігі: Армяно-кыпчакский Судебник: Кыпчакско-польская версия Армянского Судебника и Армяно-кыпчакский Процессуальный кодекс 1519-1594 гг. / Составители А.Н.Гаркавец, Г.Сапаргалиев.– Алматы: Дешт-и-Кыпчак, Баур, 2003.– 792 стр. * Крепость Эребуни / Составитель А.Н.Гаркавец. С участием Маргариты Эрванд. – Алматы: Баур, 2005. – 192 с. * История Казахстана в произведениях античных авторов. Т. 1 Древнегреческие авторы о Великой Степи / Составление и редакция А.Н.Гаркавца.– Астана: Фолиант, 2005.– 362 с. * Великая Степь в произведениях античных и византийских авторов / Составление и редакция А.Н.Гаркавца. – Алматы: Баур, 2005.– 1304 с. * Codex Cumanicus: Половецкие молитвы, гимны и загадки XIII-XIV веков. – Москва; Нальчик: Русская деревня, 2006. – 88 с. * Великая Степь в произведениях античных и византийских авторов. Изд. 2-е, стереотипное / Составление и редакция А.Н.Гаркавца. – Алматы: Алматыкитап, 2006.– 1304 с. * История Казахстана в произведениях античных авторов. Т. 2 Латинские авторы о Великой Степи / Составление и редакция А.Н.Гаркавца.– Астана: Фолиант, 2006.– 377 с. * Кыпчакское письменное наследие. Том II. Памятники духовной культуры караимов, куманов-половцев и армыяно-кыпчаков. – Алматы: Баур, 2007. – 912 стр. – Эта книга вместе с другими трудами автора об армяно-кыпчакских источниках отмечена почетным знаком Турецкого лингвистического общества (2010).

* Ежелгі дүниедегі және византиялық дереккөздеріндегі Ұлы Дала. Т. 1. – Астана: Фолиант, 2007. – 464 б.

* Ежелгі дүниедегі және византиялық дереккөздеріндегі Ұлы Дала. Т. 2. – Астана: Фолиант, 2007. – 352 б. * Караимский молитвенник / Подготовил А.Н.Гаркавец. – Москва; Нальчик: Рус. деревня, 2008. – 226 стр.

* Ежелгі дүниедегі және византиялық дереккөздеріндегі Ұлы Дала. Т. 3. – Астана: Фолиант, 2008. – 584 б.

* Ежелгі дүниедегі және византиялық дереккөздеріндегі Ұлы Дала. Т. 4. – Астана: Фолиант, 2009. – 440 б. * Гаркавец А.Н. Кыпчакское письменное наследие. Том IIІ. Кыпчакский словарь. – Алматы: Баур; КАСЕАН, 2010. – 1802 стр. * Гаркавец А.Н. Кыпчакский словарь. Сепаратное издание. – Алматы: Алматыкітап баспасы, 2011. – 1802 стр.

Баспа қызметі:

Фотоальбомы “Абай елi” (“На земле Абая”, “On the Land of Abai”, 1994), “30 лет электрификации железных дорог Казахстана” (1995), “Дорога дружбы и сотрудничества. Шелковый путь вчера, сегодня, завтра” (1996), "Железнодорожный транспорт независимого Казахстана" (1998), бизнес-план Алматы (1994), Абай, “Избранное” (1994, по личному заказу Президента Казахстана Н.Назарбаева), русское издание лицензионной американской газеты “Weekly World News” (1991-1996), календарей и др. – совместно с частной издательской фирмой “Баур” – "Баур-плюс" и чешским издательством “MAGMA”, "Ключи от Алматы. Вот вы и на Шелковом Пути: Что дальше?: Путеводитель" (Баур, 2001-2002).

Марапаттары:

УКСР білім беру үздігі (1988)

А.С.Макаренко медальі (1989)

“50 рокiв звiльнення України” медальі (естелік белгі) (1994)

Украинаның еңбек сіңірген журналисі (1997)

Бейбітшілік және рухани келісім Президенттік сыйлығының лауреаты (1997 ж. Қазақстан)

Тәуелсіз «Тарлан» сыйлығының иегері - (2003) және т.б. 2004 жылғы 16 қаңтардағы Қазақстан Меценаттар Клубының шешімі бойынша 2003 жылы «БІЛІМ БЕРУ ҮЗДІГІ» жүлдесі бойынша бірегей түркітанушы, еңбектері қазақ халқының рухани мәдениетін өзге түркі халықтарымен дамытқаны үшін және «Қыпшақ мұрасы» кітабының авторы ретінде марапатталды.

«Қазақстанның ғылымын дамытуға қосқан үлесі үшін» төсбелгісі (2006)

Түрік лингвистикалық қоғамының құрметті белгісі (2010)